Deze oude liggers uit 1980 kunnen nu geschiedenis gaan schrijven

Aanleiding van het onderzoek rondom circulaire viaducten was de Strategic Business Innovation Research (SBIR) van Rijkswaterstaat. Deze manier van inkopen moet doorontwikkeling van circulaire viaducten stimuleren. Maar liefst 32 (consortia van) bedrijven meldden zich aan en na maanden van selectie en haalbaarheidsonderzoeken zijn uiteindelijk drie partijen geselecteerd die een prototype voor Rijkswaterstaat mogen maken. Eén van de uitverkorenen: Royal HaskoningDHV met prefab betonnen liggers van Ballast Nedam.

Een tweede leven

“We zijn ervan overtuigd dat met onze werkwijze veel verspilling voorkomt. Vaak is er geen vertrouwen in de technische levensduur van liggers”, vertelt Rien Bakker. Als Business Development Manager is hij één van de kartrekkers in dit projectteam. “Wij gaan juist aantonen dat het ontzettend zonde is om een ligger na één generatie af te schrijven, terwijl hij misschien wel vier generaties mee zou kunnen. We willen de liggers een tweede leven geven, waarbij we ze gereed maken voor nieuw gebruik in hun bestaande functie. Dit hoogwaardige hergebruik past perfect bij circulariteit.”

Hoe vind je de perfecte liggers voor dit plan? De zoektocht leidde het team naar een viaduct op het project A9 Gaasperdammerweg, waar Ballast Nedam binnen consortium IXAS voor opdrachtgever Rijkswaterstaat bijdraagt aan de weguitbreiding Schiphol-Amsterdam-Almere (SAA). Het verhaal kreeg nog meer glans toen bleek dat alle liggers uit dit specifieke viaduct door onze eigen betonfabriek ‘De Liesbosch’ zijn geproduceerd ruim veertig jaar geleden. “We kiezen expres voor de oudste liggers uit dit viaduct”, zegt Rien. “Als het bij déze liggers lukt, dan lukt het ook bij de jongere varianten.”

De herkomst van de grondstoffen

Het bleek een perfecte match. Bastiaan Timmer, Projectleider uitvoering Civiel bij consortium IXAS: “Met dit onderzoek tonen we de blijvende kwaliteit van onze oude prefab betonnen liggers aan. Bovendien past dit onderzoek goed bij het project A9 Gaasperdammerweg, waar al veel initiatieven op het gebied van duurzaamheid zijn opgepakt. Zo hebben we met Rijkswaterstaat onderzocht of we het beton na het slopen van viaducten opnieuw kunnen inzetten in nieuwe betonmengsels.”

Wat de precieze herkomst van de grondstoffen is, vormt de uitdaging bij het hergebruiken van materialen. De ingrediënten van de betonmaterialen bepalen in belangrijke mate hoe de constructie zich in de toekomst gaat gedragen. Daarbij bepalen de herkomst en de chemische samenstelling van zand, grind en toeslagstoffen de levensduur van een bouwwerk. Want als de ingrediënten van een te slopen constructie van een bestaand bouwwerk vergruisd zijn en vervolgens opnieuw worden toegepast, dan kunnen (grond)stoffen mogelijk negatief op elkaar gaan reageren. En dat kan schade tot gevolg hebben.

Bastiaan Timmer: “Dit maakt het erg lastig om te slopen kunstwerken voor hergebruik te kunnen inzetten. Grondstoffen zijn vaak niet bekend, de schademechanismes kunnen niet worden uitgesloten en testen duren vaak (te) lang. Met het onderzoek van Royal HaskoningDHV op de ‘oude’ prefab betonnen liggers van Ballast Nedam komt daar verandering in. Dat is natuurlijk geweldig nieuws!”

Het prototype

En zo geschiedde: in februari werden zes liggers van het viaduct veiliggesteld. Een bijzondere dag, vertelt Rien Bakker: “Zeker als ingenieursbureau is het niet gebruikelijk om zes liggers in eigen beheer te krijgen. We hebben ze na het uithijsen een aantal weken veiliggesteld op een terrein, terwijl we afwachtten of we tot de laatste drie partijen in de Strategic Business Innovation Research van Rijkswaterstaat behoorden. Nu dat inderdaad het geval is, kunnen we starten met het maken van het prototype.“

Op het terrein waar de liggers zich nu bevinden, worden ze ontdaan van hun druklaag en schoongemaakt. De gaten die tijdens het uithijsen zijn gemaakt worden gerepareerd en eventueel wordt wapening hersteld. In feite worden ze volledig gereedgemaakt voor hun tweede leven. Met herberekeningen kan worden gemeten of de liggers nog geschikt zijn voor hergebruik. Rien: "We weten precies wat voor soort liggers dit zijn en kunnen met inspectie zien of ze onbeschadigd zijn. Zijn er geen beschadigingen? Dan voldoet de ligger aan de norm vanuit zijn bouwjaar. We weten het verschil tussen de oude en nieuwe normen, dus met de herberekeningen kunnen we aantonen dat de liggers nog lang mee kunnen. Daarna krijgen ze een certificaat. In feite zeggen we daarmee: ‘Dit zijn liggers die je kunt gebruiken en je hoeft er niet meer naar om te kijken.’ We zijn er trots op dat we de liggers gaan toepassen in een nieuw viaduct voor Rijkswaterstaat. Hopelijk kunnen we de komende jaren veel meer liggers laten demonteren voor circulaire bouw.”

Worden dat dan opnieuw liggers van Ballast Nedam? Dat zou best kunnen, zegt Bastiaan Timmer: “De liggers van ons organisatieonderdeel Haitsma Beton voldoen sowieso aan alle benodigde kwaliteitscriteria. Het is bijzonder om te zien dat onze eigen souvenir uit het verleden opnieuw terug kan komen in nieuwe projecten. Deze liggers gaan daadwerkelijk een bijdrage leveren aan het ontwikkelen van circulaire bouw en daar werken we graag aan mee. Het zou natuurlijk extra mooi zijn als de liggers op een nieuw kunstwerk van Ballast Nedam kunnen worden ingezet.”